Ambijentalna temperatura u značajnoj mjeri utiče na ljudski organizam. Posebno ektremno niske ili sada aktuelne ekstremno visoke.
Prof dr Tomislav M. Jovanović, klinički fiziolog, za portal N1 objašnjava da visoka temperatura ambijenta, uz direktne uticaje sunčevih zraka, povećava tjelesnu temperaturu tijela snažno aktivirajući mehanizme termoregulacije u cilju očuvanja normalne temperature tijela. Iz tih razloga nastaje niz alarmantnih reakcija u organizmu.
„Mijenjaju se kardiovaskularne funkcije. Nastaje snažna vazodilatacija krvnih sudova, primarno u koži, otvaranjem posebnih krvnih sudova prisutnih u koži i ne u svim njenim delovima tzv. arterijsko venskim anastomozama. Time velika količina krvi prisutna u koži značajno iznad njenih potreba čini veliku površinu razmjene viška toplote u organizmu sa spoljašnjom sredinom. Time se aktivira proces znojenja, kondukcije i isparavanja“, kaže on.
Posljedično, dodaje doktor, nastaje pad krvnog pritiska uz aktiviranje regulatornih mehanizama u cilju sprečavanja redukcije protoka krvi, primarno u mozgu a onda i drugim vitalnim organima. Nastaje i porast srčane frekvence.
„Za svaki sat boravka u uslovima ekstremne temperature znojenjem se gubi oko 0,7l vode bogate natrijumom. Gubitak soli pokreće hormonski mehanizam sprečavanja gubitka natrijuma te u procesu aklimatizacije na visoku temperaturu ambijenta nastaje redukcija u znoju količine natrijuma“, navodi on.
Dodaje da „uz mehanizam žeđi i pijenja vode hipotalamo hipofiznom osovinom se utiče i na funkciju bubrega“.
„Proces isparavanja direktno zavisi od ambijentalne vlažnosti. Visoka vlažnost u visokoj temperaturi smanjuje stepen isparavanja povećavajući količinu znoja koja može da se poveća i do 2l po satu provedenom na visokoj temperaturi. Ubrzano disanje nastalo u tim uslovima također povećava količinu disanjem izbačene vodene pare kao način gubitka toplote. Smanjen cirkulacijski volumen, uz činjenicu poznatu iz fizike da se sa porastom temperature tijela smanjuje količina raspoloživog kisika u krvi pa i u tkivima“, ističe doktor.
Dr Jovanović napominje da nakon desetak dana boravka u ambijentu sa ekstremnim teperaturama nastaje adaptacija organizma i evidentno smanjenje simptoma na registrovanih na početku.
„Smanjenje količine vode u organizmu povećanim njenim gubitkom u cilju odavanja viška toplote i sprečavanje pregrijavanja organizma smanjuje kapacitet termoregulacije sa pojavom glavobolje i nelagodnosti“, naglašava on.
Porast tjelesne temperature na vrijednosti od 41 stepen celzijusa stvara ozbiljne probleme.
„Intezitet glavobolje se povećava, nelagoda prelazi u psihomotornu nemir, a dalji porast temperature sa izraženom tahikardijom i paradoksalnim bljedilom kože i pojavom kolapsa i gubitka svijest uz pojavu i grčeva. Tretman ovakvog stanja je uklanjanje sa mesta direktnog uticaja sunčevim zracima u provetren prostor i nadoknada tečnosti. U uslovima žiotne ugroženosti i parenteralno“, ističe on.
Oblačenje i ishrana
Odgovarajući na pitanje kako sprečiti negativne pojave, dr Jovanović naglašava da je neophodno izbjegavati direktne uticaje sunčevih zraka i izloženost visokim temperaturama.
„Također, adekvatnim oblačenjem odjeće koja posebno ne izaziva znojenje, koja je dobar provodnik toplote i obezbjeđuje nesmetano isparavanje znoja (lagani pamuk i drugi prirodni materijali). Ishranu prilagoditi visokoj temperaturi, nikako bez soli, lagani obroci bez hrane koja ima visoki termodinamični efekat i koja dodatno zahtijeva povećani protok krvi u nivou digestivnog trakta, uz značajno obimniji unos tečnosti koji mora biti nešto veći od obima gubitka“, napominje on.
Unos vode
Kada je reč o unosu vode, doktor preporučuje čistu vodu, vodovodska ili flaširana mineralna voda.
„Ako se uzme u obzir navedeni podatak o obimu gubitka, uz dodatak o gubitku vode preko bubrega mokraćom koja je obavezna zarad očuvanja funkcije bubrega (endogena voda i voda per os da učine oko minimum 1,5l mokraće u toku dana) i preko stolice, onda su brojke oko dva do tri litra dnevno, uzimajući pri tome i unos vode preko hrane. Voće, povrće i hrane za obrok (supe, čorbe)“, ističe dr Jovanović.
Govoreći o unosu vode, kaže da je prije izlaganja visokim temperaturama, „izvan osjećaja žeđi“, potrebno uneti minimum dvije čaše vode (2x200ml).
„Vode ambijentalne u uslovima stanovanja sporo u malim gutljajima (prehidratacija), ohlađenu vodu poneti sa sobom ili u društveno opravdanim uslovima koristiti vodu ohlađenu na temperaturi 12-15 stepeni Celzjusa piti velikim gutljajima ili često po male količine zarad stvaranja eliminacije osećaja žeđi vlaženjem usne duplje i ždrela hiposmoalnom hladnom tečnošu (hidratacija), i naravno po uklanjanju iz uticaja visoke temperature unijeti vodu do utoljenja osjećaja žeđi istim tipom vode (rehidratacija)“, kaže on.
U mnoštvu posebnih napomena značajno je istaći da do gubitka vode, u neznatno manjem obimu, dolazi i u toku boravka u vodi, rekreativno ili takmičarski (na primjer, za jednu utakmicu vaterpolisti izgube oko 2l vode), i naravno u zatvorenom prostoru sa kondicioniranim vazduhom ili bez klima uređaja, navodi dr Jovanović.
Djeca i stariji
Kada je reč o djeci, i pored toga što je procenat vode zanačajno veći od odraslih, odnos između tjelesne površine i tjelesne mase (težine) specifičan za najranije doba ubrzava gubitak vode, još uvek su nesazreli termo regulacijski mehanizmi i značajno je veća osjetljivost centralnog nervnog sistema na povišenu teperaturu.
„Zato su roditelji u obavezi da onemoguće djecu, posebno u najranijem uzrastu, direktnom uticaju sunčevih zraka ili boravka u ambijentu sa visokom temperaturom uz neprestanu hidrataciju i adekvatnu ishranu“, ukazuje doktor i napominje da je osjećaj žeđi izraženiji kod ovog uzrasta.
Starije osobe, dodaje, karakteriše niz pridruženih bolesti, procentualno značajno manji sadržaj vode (smanjenje količine vode je krucijalni faktor starenja) i značajno niži nivo osjećaja žeđi.
„Ako se tome doda i socijalni elemenat, onda starijim treba savjetovati da u svakoj prilici popiju i čašu vode i preko osjećaja utoljenja žeđi. Tahikardija, poremećaj srčanog ritma, smanjeni protok krvi i nivo okisgenacije mogu izazvati ozbiljne kardiovskularne probleme, nerijetko i letalne“, upozorava on.
Masno tkivo kod gojaznih je siromašno vodom, pa je kod ovih osoba procenat vode značajno niži.
„To znači da gubitak vode u manjoj mjeri može izazvati teške posljedice do fatalnih koje se, na žalost, nerijetko i dešavaju. Ako se pri tome doda i činjenica o načinu življenja upravo gojaznih (hrana i piće), problem je izraženiji“, ukazuje doktor.
Adaptiranost organizma na visoke temperature i socijalne aktivnosti stanovnika koji su životno vezani za područja sa visokim temperaturama, najšeće niskom vlažnošću vazduha uz poseban habitus, je učinio i poseban psihosomatski tip ovih ljudi.
„Značajno manje gojaznih, sa većom smrtnošću odojčadi, manjom ekspolzivnom snagom, a većom izdržljivožću i značajnom manjom suicidnošću. Na kraju nije li povišena temperatura i odlasci da se je jedan period svog slobodnog vremena provede upravo u takvom ambijentu i podstrek za lučenje hormona sreće – endorfina, koji se značajno manje luči u jesenjim i zimskim mjeceima i pogotovo u područjima sa jako niskom klimom i psihomotaskim karateristikama potpuno suprotnim od prvo navedenih“, zaključuje prof dr Tomislav M. Jovanović.
Izvor: Buka
BONUS VIDEO
