Šta su kreativne industrije?
Razvoj kreativnih industrija usko je povezan sa intenzivnim razvojem napredne informacione i
komunikacione tehnologije koja direktno utiče na proizvodnju, distribuciju i potrošnju
proizvoda kreativnih industrija. To se najbolje može vidjeti na primjerima softvera, računarskih
igara i interaktivnih aplikacija na mobilnim telefonima, koje uglavnom zavise od informacione i
komunikacione tehnologije. Pored trendova kreativnih inudustrija, veoma je bitno predstaviti i
samu važnost kreativnih industrija.
Kreativne industrije (kreativna industrija, kreativna ekonomija, ekonomija znanja) je sektor
privrede povezan sa intelektualnom djelatnošću, razvijajući se uglavnom na idejama i
tehnologijama. Termin kreativne industrije se često koristi naizmjenično sa terminom kulturne
industrije, ali praktično je zamjenjiv. Diskusija se vodi ne samo u terminološkom smislu, već u
velikoj mjeri i zbog strateških političkih pitanja u kulturnoj i kreativnoj sferi. Zapravo, obuhvata
mnogo šire polje nego kulturne industrije, jer prevazilazi polje umjetnosti i uključuje sve
proizvode bazirane na kreativnosti. Koncept "kulturnih industrija" se više odnosi na kulturno
nasljeđe i tradicionalne oblike kreativnosti, naglasak je na komercijalnim i nekomercijalnim
aktivnostima čiji su proizvodi povezani sa masovnom potrošnjom.
U kreativne industrije spadaju sve one aktivnosti koje imaju svoje porijeklo u individualnoj
kreativnosti, vještini i talentu, i koje imaju potencijal za stvaranje bogatstva i otvaranje radnih
mjesta kroz generisanje i eksploataciju intelektualne svojine. Model 3T tvrdi da su za
sprovođenje agende kreativnih industrija neophodni talenat, tolerancija i tehnologija. Ali
upravo su integrisani pristup, sistemska podrška na državnom nivou, stalni dijalog između
predstavnika kreativne sfere, vlasti i biznisa ključni za stvaranje povoljnog ambijenta za
samoostvarenje mlade generacije.
Kreativne industrije su rastući sektor privrede koji kapitalizuje kulturne i kreativne resurse.
Sektor kreativnih industrija daje značajan doprinos svjetskoj ekonomiji: prosječno učešće u
svjetskom BDP-u iznosi 6,6%, u razvijenim zemljama dostiže 8–12% sa prosječnim godišnjim
rastom od 15%, što znatno premašuje prosjek stope rasta svjetske ekonomije. Moderni gradovi
su istovremeno pokretači i poligoni za inovacije. Gradovi su ti koji postaju važne tačke primjene
napora za razvoj kreativnih industrija širom svijeta.
Kreativne industrije su fenomen koji se proširio pojavom takozvanog postindustrijskog društva
u onim evropskim zemljama, odakle je velika industrija otišla u zemlje sa jeftinijom radnom
snagom. Akutna ekonomska i socijalna kriza koja je pratila odlazak industrije odigrala je
katalitičku ulogu, primoravajući vlade zemalja poput Velike Britanije da pažljivo sagledaju
kreativnu industriju, prije svega kao alternativni izvor zapošljavanja za stanovništvo. Međutim,
već sada u mnogim zemljama koje idu putem razvoja kreativne industrije, ekonomski efekat
kreativnih industrija počinje da dobija primjetne razmjere. Kulturne i kreativne industrije
uglavnom su privilegija razvijenih zemalja, jer zahtjevaju visoku stopu inovativnosti, ekspertize i
upotrebu najnovijih tehnologija. Takođe, potencijali za njihovu distribuciju i razvoj usko su
povezani sa globalnom moći određene države. Vizuelno se mogu prikazati kao na sljedećoj slici.
Sada smo svjedoci tranzicije ka novim oblicima kulturnih i kreativnih industrija. U njima nestaje
jasna podjela na proizvođače sadržaja i potrošače. Kulturne i kreativne industrije smatraju se
pretečama novih, dinamičnih oblika ekonomske aktivnosti. Kako prelazimo iz industrijskog u
intelektualno društvo, kreativnost u rješavanju problema postaje važan faktor konkurentnosti.
Kada se prvi put počelo govoriti o kreativnim industrijama?
Po prvi put o kreativnim industrijama kao novom sektoru privrede, u Velikoj Britaniji su počeli
govoriti krajem 1990-ih – i odmah su ih prepoznali na državnom nivou. U Velikoj Britaniji
kreativne industrije nisu proizašle iz dobrog života. Oni su bili odgovor, odnosno jedan od
odgovora na najtežu ekonomsku i društvenu krizu 1980-ih, kada je teška industrija napustila
zapadnu Evropu u zemlje sa jeftinijom radnom snagom. I kao što ljudsko tijelo mobilizuje
unutrašnje resurse kao odgovor na bolest, tako je britanska ekonomija pronašla izlaz u
prenamjeni bivših industrijskih gradova. Sada ne proizvode i prodaju na svjetskim tržištima čelik
i tekstil, već "kreativni" ili "intelektualni" proizvod: kompjuterske i multimedijalne tehnologije,
dizajn itd. Kreativne industrije zasnovane na direktnom korištenju kulturnih resursa takođe su
dio ove intelektualne proizvodnje. Posljednjih godina ovaj koncept (i srodna praksa) se vrlo
široko proširio širom svijeta i danas je jedna od najpopularnijih inovativnih ideja vezanih i za
kulturu i za ekonomiju.
Postoje razlika između kreativnih industrija u različitim zemljama i regijama. U svakoj zemlji
postoje dominantna područja kreativnih industrija. Na primjer, u Njemačkoj je to proizvodnja
igara i softvera, dizajn, oglašavanje, arhitektura, a u posljednje vrijeme muzika je počela da
zauzima primat. U Velikoj Britaniji, među razvijenim oblastima kreativnih industrija su IT,
izdavaštvo, muzika, vizuelna umjetnost i bioskop. Razvoj kreativnih industrija u Rusiji, uveliko
zavisi od regija i gradova, jer je svaki subjekt federacije jedinstven. Doprinosom BDP-a zemlje
može se jasno definisati kada su kreativne industrije razvijene, a kada nisu. U razvijenim
zemljama BDP može doseći 9%.
Kako kreativne industrije utiču na ekonomiju?
Oni doprinose prelasku sa ekonomije zasnovane na resursima u inovativnu ekonomiju, kao i
razvoju malih i srednjih preduzeća. Značajan doprinos ekonomijama zemalja daje izvoz
kreativnih proizvoda i usluga. Velika medijska pokrivenost privlači kreativnu ekonomiju novih
igrača. Na taj način kreativne industrije doprinose razvoju atraktivnosti gradova kako za nove
poslove, tako i za turiste. U mnogim zemljama, preduzeća pretvaraju bivše industrijske četvrti i
fabrike u kreativne klastere, oživljavajući „mrtve“ prostore. Time se otvaraju nova radna mjesta
i privlačne tačke za razvoj kreativnosti i kreativnog poslovanja. Kao i svaki drugi sektor privrede,
kreativne industrije donose inovacije u naše živote. Daju sinergijski efekat, jer utiču na sve sfere
ljudske aktivnosti.
Kreativnost je najvažniji kvalitet za ovu industriju?
Kreativno poslovanje uključuje nekoliko međusobno povezanih kriterijuma. Kreativnost je zaista
najvažniji kvalitet, jer omogućava da se unese jedinstvenost, bez koje kreativni proizvod neće
imati vrijednost. Komplementarni kriterijumi su: inovativnost, samodovoljnost, fokus na kupca,
fleksibilnost, višežanrovska te preduzetnička i marketinška komponenta. Sve to pomaže da se
stvori jedinstven proizvod i dovede do korisnika bez posrednika.
Zaista, kultura i umjetnost su nekada imale monopol nad kreativnošću, ali sada se kreativnost
aktivno razvija u drugim oblastima – u biznisu, u nauci i tehnologiji, u urbanom menadžmentu.
U ovom trenutku poslovne strategije uzimaju u obzir ne samo materijalne, već i nematerijalne
aspekte. Kreativni kapital je postao važan dio finansijske komponente poslovanja. Kreativni
pristup pruža odskočnu dasku za pronalaženje jedinstvenih rješenja u svijetu koji se brzo
mijenja. Glavna lekcija koju je kultura pokazala proizvodnji na prelazu vijeka može se smatrati
lekcijom o kreativnosti.
Istraživači iz različitih zemalja, poput Velike Britanije, Njemačke, itd., rade na stvaranju vlastitih
metoda za mapiranje i razvoj kreativnih industrija. Ako analiziramo ove pristupe u cjelini, onda
je najpopularnija i najindikativnija metodologija koju je razvila britanska agencija EUCLID.
Pokušajmo to analizirati i opisati uopšteno. Proizvodni lanac kreativnih industrija uključuje četiri
faze:
1. Porijeklo ideja – stvaranje kreativnih ideja i projekata.
2. Proizvodnja – stvaranje proizvoda pogodnih za komercijalnu prodaju.
3. Distribucija – cirkulacija proizvoda putem emisija, snimaka, projekcija filmova, performansi
itd.
4. Potrošnja – dobijanje određenog iskustva od strane krajnjeg korisnika.
Sumirajući gore navedeno, možemo reći da su kreativne industrije novi sektor privrede, koji se
zasniva na kreativnosti zasnovanoj na intelektualnoj aktivnosti sa visokim učešćem uvođenja
inovativnih tehnologija. Rezultat ove kreativnosti je stvaranje jedinstvenog proizvoda ili usluge.
Andrew McIlroy, savjetnik britanske agencije za umjetnost i poslovanje, jednom je u razgovoru
iznio sličnu ideju: „Kreativna ekonomija su prije svega ljudi; a razvoj kreativnih industrija je vrsta
ljudske alhemije. Danas svi pokušavaju da smisle kakve uslove treba stvoriti da se u našim
gradovima vještački izazove efekat koji je nastao sam od sebe u vrijeme renesanse. Ja lično ne
znam nijedan recept koji bi dao pouzdane rezultate. Međutim, to se dešava."
Padrino, septembar 2022.
BONUS VIDEO
