Zvanične institucije, nažalost nikako da shvate da moćne i jake zemlje, ni u najvećim krizama, nisu smanjivala izdvajanja za nauku.
A mi izdvajanja smanjujemo iz godine u godinu.
Jasno to pokazuju podaci Agencije za statistiku BiH.
Tako smo tokom 2012. u istraživanje i razvoj izdvajali ukupno 0,27 posto BDP-a, godinu dana kasanije 0,32 posto; 2014. tek 0,26 posto, da bi 2015. i 2016. uslijedio još veći pad 0,22 posto BDP-a, u 2017. još manje tek 0,20 posto, a posljednje četiri godine još manje- tek 0,19 posto!
Za istraživanje i razvoj u Bosni i Hercegovini u 2021. godini izdvojeno je ukupno 74. miliona i 513 hiljada KM. Najviše sredstava utrošeno je u sektor visokog obrazovanja 89,2%, zatim poslovni sektor 7,0%, državni sektor 2,4% i neprofitni sektor 1,4%.
Gledano po sektorima, najviše izdvajanja (izdaci) za istraživanje i razvoj je bilo u sektoru Visokog obrazovanja (57,7% ili 43 miliona 7 hiljada KM), zatim poslovnom sektoru (37,4% ili 27 miliona i 875 hiljada KM) te državnom sektoru (4,9% ili 3 miliona 631 hiljada KM), dok u neprofitnom sektoru nisu zabilježena ulaganja u istraživanje i razvoj.
Ako se vratimo nekoliko decenija ranije vidjećemo da se samo u 1990. godini u BiH se za nauku izdvajalo više od 1% bruto društvenog proizvoda, ili više od 170 miliona KM, po tadašnjim cijenama. Zahvaljujući takvim materijalnim uslovima, izgrađena je solidna kadrovska i naučnoistraživačka infrastruktura, a pojedini instituti bili su na takvom nivou da su na međunarodnom tržištu prodavali vlastite licence i tehnologije.
Sa izbijanjem rata, brojne naučnoistraživačke organizacije su ugašene, dok one u privrednim preduzećima vremenom nestaju – Energoinvest, Čajavec, Jelšingrad, FAMOS, Soko, INCEL…
Sektor istraživanja i razvoja je nakon toga izuzet od bilo kakve obnove, rijetko ko ga i spominje, a ulaganja su rapidno smanjena ispod 0,1% BDP, (ispod 30 miliona KM), a i ta brojka je nepotpuna, jer ne postoje jedinstveni podaci o naučnim istraživanjima u Bosni i Hercegovini.
Trenutnu situaciju u nauci možda najbolje ilustruju riječi koje je za BUKU rekao Damir Marjanović, redovni profesor Prirodno-matematičkog fakultetu Univerziteta u Sarajevu Nauka – BiH se nalazi tačno tamo gdje je bosanskohercegovački vlastodršci žele vidjeti – na dnu: “Ne čudi me to od njih. Vjerovatno se radi o traumama iz školskih dana. No, jako me čudi od “akademske elite”, koja se pomirila sa ovakvim stavom i koja većinom kroz poltronstvo, nepotizam i svojevrsni pakt o nenapadanju političke elite, očekuje i povremeno dočeka mrvice sa budžetskih jasli, navodno usmjerene ka razvoju naučno istraživačke misli. A kada ih i dočeka, nerijetko “elita”, najčešće upitnih znanstvenih reference, unutar akademske zajednice te mrvice razgrabi u užem krugu poznanika”.
KOLIKO SE ULAŽE U EU
Bosna i Hercegovina je sa ulaganjem od 0,19% BDP-a u istraživanje i razvoj daleko ispod prosjeka 27 zemalja EU koji iznosi 2,27%.
Od svih 27 članica EU, Rumunija izdvaja najmanje BDP-a 0,48%, a Švedska najviše 3,35%, objavila je Agencija za statistiku BiH u publikaciji „Bosna i Hercegovina u brojevima 2022.“
U 2020. godini najveći intenzitet istraživanja i razvoja zabeležen je u Belgiji i Švedskoj (3,5% BDP-a), zatim u Austriji (3,2%) i Nemačkoj (3,1%).
Na suprotnom kraju skale, šest država članica zabeležilo je intenzitet istraživanja i razvoja ispod 1% BDP-a: Rumunija (0,5%), Malta i Letonija (obe 0,7%), Kipar, Bugarska i Slovačka (sve 0,9%).
BONUS VIDEO
